حذف سورفکتانت کاتیونی ستیل تری متیل آمونیوم برومید (آلایندۀ موجود در پساب‌های صنعتی) با استفاده از پوستۀ برنج

چکیده مقدمه: سورفکتانت‌ها در صنایع شیمیایی مختلف نظیر صنایع شوینده و پاک کننده‌ها کاربرد دارند؛ در تولیدات گوناگونی از قبیل روغن موتورها، محصولات وابسته به صنایع دارویی، شوینده‌ها و عوامل شناورساز نمایان می‌شوند. متاسفانه به کار بردن سورفکتانت‌ها می تواند به آلودگی محیط زیست منجر شود و مشکلات جدی برای تصفیۀ پساب‌های کارخانه‌ها ایجاد کند. تکنیک‌های زیادی برای حذف سورفکتانت‌ها از محیط‌های آبی به کار گرفته شده‌است. در بین این‌ها تجزیۀ بیولوژیکی، اوزوناسیون و استخراج را می‌توان نام برد که معمولاً هزینه‌بر هستند و ممکن است به خاطر استفادۀ بیش از حد مواد شیمیایی آلودگی ثانویه داشته باشند. هدف: بررسی برجذب ستیل تری متیل آمونیوم برومید(CTAB)، به عنوان الگویی از یک سورفکتانت کاتیونی موجود در محلول‌های آبی، با استفاده از پوستۀ برنج به عنوان جاذب مواد و روش‌ها: غلظت باقی‌مانده CTAB در محلول آبی به‌وسیلۀ طیف نورسنجی، با استفاده از روش پیکریک اسید و در طول موج 375 نانومتر تعیین گردید. اثر پارامترهای مهم از قبیل pH محلول، زمان تماس، غلظت اولیۀ CTAB و مقدار جاذب بر روی برجذب CTAB با پوستۀ برنج بررسی شد. غلظت CTAB به وسیلۀ طیف نورسنجی با استفاده از روش پیکریک اسید، در طول موج 375 نانومتر تعیین گردید. نتایج: مقدار برجذب CTAB با افزایش زمان تماس، مقدار پوستۀ برنج و کاهش غلظت اولیۀ CTAB، افزایش یافت. برجذب CTAB به وسیلۀ پوستۀ برنج بسیار سریع بود؛ به‌طوری که بعد از گذشت 5 دقیقه، بیش از 90% از CTAB حذف گردید. در بررسی اثر pH، مشاهده شد که pH تاثیر چندانی بر روی مقدار جذب ندارد. بنابر این، پوستۀ برنج می‌تواند در pH‌های مختلف در حذف آلاینده‌های صنعتی نظیر سورفکتانت‌های کاتیونی کاربرد عملی داشته باشد. ظرفیت جذب پوستۀ برنج در شرایط بهینۀ pH برابر 6 و زمان تماس 30 دقیقه برابر با mg/g 75/4 تعیین شده‌است. نتیجه‌گیری: پوستۀ برنج جزو ضایعات کشاورزی است. تجزیۀ بیولوژیکی شده، به راحتی و با قیمت بسیار ارزان قابل تهیه است و یک جاذب طبیعی و سازگار با محیط زیست به شمار می‌رود. بنابراین، می‌تواند به عنوان الگویی مناسب برای حذف سورفکتانت‌های کاتیونی نظیر CTAB استفاده گردد.